هر آنچه که درباره چاپ و انواع آن باید بدانید

صنعت چاپ از زمره صنایعی است که وجود آنها بستگی زیادی به میزان پیشرفت فرهنگ و دانش جامعه دارد. هرچه جوامع از نظر علوم و فنون و پیشرفتهای اجتماعی به دستاوردهای تازهتری برسند، به همان نسبت نیاز آنها به صنعت چاپ بیشتر میشود. به همین دلیل است که سرعت پیشرفت و تغییرات در صنعت چاپ تقریباً به روز رسیده است و هر روز در این صنعت پدیده تازه ای به خدمت گرفته میشود.

از زمان اختراع چاپ با حروف متغیر و ساخت پرس چوبی توسط گوتنبرگ بیش از ۵۶۰ سال نمیگذرد. در این مدت صنعت چاپ و انواع آن به تحوالت بسیار شگرفی دست یافته است. تا جایی که اکنون حتی چاپخانه های کوچک، در تمام دنیا از جمله ایران از دستگاههای بسیار پیشرفته الکترونیکی و کامپیوتری استفاده میکنند. بدیهی است این میزان پیشرفت و به کارگیری تجهیزات مدرن به ضرورت و نیاز جامعه (قانون عرضه و تقاضا) بستگی دارد. از اینرو در تمام جهان چاپخانه ها ناگزیرند خود را با نیاز بازار مصرف تطبیق دهند و برای انجام سفارشات متنوع و باکیفیت باال و در زمان کم دستگاههای جدید را به خدمت بگیرند.

هم اکنون در برخی از لیتوگرافی های ایران از دستگاههای پیشرفته اسکنر (تخت و سیلندری) حرفهای و ایمیج ستر و پلیت ستر جهت تفکیک عکسها و تهیه فیلم و زینک استفاده میکنند. در حالی که قبالً برای تهیه فیلم و تفکیک رنگ، از دوربینهای عمودی و افقی و دستگاههای کنتاکت، و برای تهیه زینک از دستگاه قید کپی استفاده میشد. همچنین در برخی از چاپخانه ها از ماشینهای چاپ پیشرفته با کنترل کامپیوتری، معروف به CPC استفاده میکنند. سیستمهای از کامپیوتر به چاپ معروف به CTP و در ماشینهای هایدلبرگ معروف به DI یا (تصویررسانی مستقیم) نیز مدتی است که به ایران رسیده است.

با توجه به مشخصات اصلی هر یک از روشهای چاپی میتوان آنها را به چند گروه کلی دسته بندی کرد

گروه اول : شناخته شده ترین دسته بندی ها به این صورت است:

چاپ برجسته
چاپ صاف (افست)
چاپ گود
چاپ سیلک اسکرین
چاپ غیر تماسی

گروه دوم : در برخی منابع تقسیمات دیگری نیز ذکر شده است، مانند:

چاپ لترپرس
چاپ افست
چاپ دیجیتال
چاپ هلیوگراور
چاپ فلکسوگرافی
چاپ سیلک اسکرین یا سری گرافی
چاپ سه بعدی

گروه سوم : یک دسته بندی منطقی دیگری هم میتواند به این صورت باشد:

چاپ مستقیم
چاپ غیر مستقیم
چاپ غیر تماسی

در این روش سطح چاپ شونده مستقیماً با فرم چاپ (مجموعه حروف، کلیشه و گراور) تماس پیدا میکند.

مانند : چاپ برجسته به شیوه لترپرس (کلیشه، گراور، طلاکوب، نایلوپرینت) چاپ برجسته به شیوه فلکسو (کلیشه های الستیکی و ژلاتینی)، چاپ گود، چاپ سیلک اسکرین و فتواستنسیل.

مراحل کار چاپ مستقیم : برای چاپ ابتدا از روی اصل خبر بایستی فیلم تهیه شود. این فیلم نگاتیو (منفی) و خوانا میباشد. سپس از روی آن فرم چاپی به صورت پوزتیو (مثبت) و ناخوانا تهیه میشود. حال از روی فرم تهیه شده، کار چاپ شده به صورت خوانا به دست میآید. در مورد چاپ سیلک اسکرین پس از تهیه فیلم میتوان بلافاصله عمل چاپ را انجام داد. زیرا این مرحله کار برای ما به عنوان فرم چاپ (شابلون یا قالب) محسوب میشود. در نتیجه شماره حذف میگردد. روشهای چاپی که در این طبقه بندی جزء چاپ های مستقیم محسوب میشوند، عبارتند از:

چاپ برجسته : روش چاپ برجسته را به نام چاپ کتاب و یا لترپرس هم نام میبرند.

چاپ گود : در این روش، چاپ و انواع آن به دو صورت امکانپذیر است:

الف : دستی

ب : مکانیکی (راکلی یا تیغه ای)

چاپ گود دستی : مراحل اجرای چاپ گود در شکل به اختصار نشان داده شده است. مقطع عرضی فرم (پلیت) چاپی بدون مرکب است. فرم مرکبی شده است. در شماره مرکب اضافی توسط تیغه (راکل) پاک میشود. در شماره توسط فشار زیاد پرس، مرکب از گودی ها به کاغذ منتقل و عمل چاپ انجام میشود؛ مانند چاپ با روش حکاکی های دستی فوالدی و مسی

چاپ گود مکانیکی : در این شیوه که به نام هلیوگراور نیز معروف است، فرم چاپی روی سیلندر مسی به روش شیمیایی حکاکی و سپس آب فلزکاری میشود (آب کُرم). این چاپ را به سبب استفاده از تیغه پاک کننده مرکب از روی سیلندر، چاپ گود راکلی یا چاپ گود ترامه نیز نامیدهاند. شیوه دیگر چاپ گود به نام اینتاگلیو میباشد. چاپ گود راکلی را در حال اجرا نشان می دهد

چاپ فتواستنسیل : مکانیسم فتواستنسیل مانند چاپ اسکرین میباشد و مرکب از روزنه های استنسیل مستقیماً به سطح چاپ شونده (کاغذ) می رسد.

چاپ برجسته به شیوه فلکسوگرافی : این روش چاپی به نام چاپ آنیلین به مفهوم چاپ از روی الستیک هم نامیده میشود. در امریکا به این چاپ، چاپ فلکسو می گویند.

چاپ سیلک اسکرین : این روش چاپی به نامهای چاپ توری، به معنی چاپ از روی توری، چاپ شابلونی یا غربالی نیز نامیده میشود. در این شیوه تصویر مورد نظر از روی توری به کاغذ منتقل میشود. از اینرو تصویرگیری از فرم صورت نمیگیرد بلکه انتقال تصویر از توری به کاغذ است. به همین دلیل تصویر روی توری درست به همانگونه که هست به کاغذ منتقل میشود. بنابراین اگر فرم خوانا باشد چاپ و انواع آن هم خوانا خواهد شد .

در این روش سطح چاپشونده (کاغذ) با فرم چاپ تماس ندارد و مراحل کار بدین ترتیب است که نخست فرم مرکبی میشود، سپس عامل واسطه ای، تصاویر مرکبی شده فرم را دریافت میکند و در مرحله پایانی سطح چاپ شونده تصاویر را از عامل واسطه دریافت میکند، مانند چاپ تخت (افست) و چاپ بالشتکی (تامپو).

در چاپ غیر مستقیم به شیوه افست برای چاپ از روی اصل خبر بایستی یک فیلم تهیه شود. این فیلم نگاتیو (منفی) و ناخواناست. از روی این فیلم، یک فیلم پوزتیو که ژلاتین ناخواناست تهیه و روی پلیت (زینک)کپی میشود در چاپ، تصویر زینک به عامل واسطه سیلندر الستیک منتقل میشود. این تصویر ناخواناست. حال سطح چاپشونده (کاغذ) تصویر را از سیلندر الستیک به طور خوانا دریافت میکند

روشهای چاپی که در این طبقه بندی جزء چاپ های غیر مستقیم محسوب میشوند عبارتند از:

چاپ تخت
چاپ تخت مهمترین روش چاپی در چاپ غیر مستقیم است. در این روش فرم چاپی کاملا صاف به نظر میرسد که به همین دلیل هم، چاپ صاف را چاپ تخت نامیده اند. در چاپ افست معمولا آب و مرکب با هم به روی فرم زینک می آیند، لذا اساس چاپ افست بر پایه عدم تداخل آب و مرکب است. مهمترین ویژگی چاپ افست وجود عامل واسطهای به نام سیلندر الستیک است. به همین دلیل فرم چاپ به صورت خوانا کپی میشود. شیوههای چاپی که جزء چاپ تخت محسوب میشوند عبارتند از:

الف :چاپ افست

ب :چاپ سنگی (لیتوگرافی)

پ : چاپ نوری. مبنای چاپ افست، چاپ سنگی میباشد.

چاپ دیجیتال : در این سیستم متن و تصویر مستقیماً از کامپیوتر و از بخش طراحی به دستگاه چاپ ارسال شده و زینک مورد نیاز در خود دستگاه بدون نیاز به پروسسور جداگانه(دستگاه ثبت کننده مطالب روی زینک) به روی زینک منتقل شده و سیستم آماده چاپ میگردد.

چاپ بالشتکی : با این روش چاپی میتوان روی هر ماده و با هر شکلی (سطوح تخت تا سطوح نامنظم و غیر هندسی) چاپ کرد. مواد چاپ شونده میتواند اشیای مختلف مانند انواع هدایای تبلیغاتی، خودکار تبلیغاتی، فندک، لوازم منزل و آشپزخانه، لیوان تبلیغاتی، لوازم صوتی و تصویری، مانند نوار کاست و… باشد. چاپ بالشتکی کاربرد گستردهای در چاپ اشیای قطعات مصرفی و صنعتی دارد.

فرایند چاپ : ابتدا کلیشهای از روی طرح اصلی تهیه میشود. حروف و تصاویر روی کلیشه حکاکی و گود میشوند. در ادامه مرکب توسط تیغه روی کلیشه منتقل شده و نقاط دارای تصویر یا متن مرکب دار میشود. سپس بالشتک (پد) سیلیکونی با فشار کنترل شده، روی کلیشه فشرده و به این ترتیب کلیشه به روی بالشتک منتقل میشود. در مرحله بعد بالشتک به روی سطح چاپ شونده حرکت کرده و تصویر را روی آن منتقل میکند. کلیشه چاپی از جنس پلیمر و یا استیل ساخته میشود.
چاپ غیر تماسی در این روش سطح چاپشونده (کاغذ) نه با فرم چاپ و نه با واسطهای در تماس است، بلکه با مکانیسمهای دیگری مانند الکتریسیته ساکن و یا پاشیدن جوهر به صورت هدایت شده عمل چاپ انجام میشود. فتوکپی، پرینتر و جوهر افشان نمونه های این نوع چاپ هستند. چاپ غیر تماسی بیشتر در ماشینهای اداری کاربرد دارد. در این روش با استفاده از خاصیت الکتریسیته ساکن و جذب مرکب از تونر، در قسمتهای باردار عمل چاپ صورت میگیرد.